Kiedy promieniowanie stwarza niebezpieczeństwo

Spawanie to ekscytująca i pełna wyzwań praca. Oprócz sprawności manualnej spawacze potrzebują szerokiej wiedzy na temat doboru odpowiednich spoiw, parametrów spawania, urządzeń mocujących oraz kolejności spawania. Ten wymagający i dobrze płatny zawód jest nie tylko interesujący i zróżnicowany, ale także wiąże się z ryzykiem ‒ zwłaszcza jeśli przy spawaniu ręcznym brakuje odpowiedniej ochrony i zabezpieczenia.

Uwaga na promieniowanie łuku elektrycznego!

W spawaniu łukowym powietrze między elektrodą a detalem ulega jonizacji po podłączeniu napięcia elektrycznego. Powstaje plazma. Ma kilka tysięcy stopni ciepła i emituje promieniowanie o różnej długości fal. Oprócz widocznego światła generowane jest szkodliwe dla zdrowia promieniowanie podczerwone oraz ultrafioletowe.

Widoczne światło

Powoduje ono naświetlenie oczu. W widmie elektromagnetycznym znajduje się światło w zakresie długości fali od 400 do 750 nm.

Promieniowanie podczerwone

Znajduje się ono w zakresie długości fali od 750 do 1000 nm i jest odczuwane jako promieniowanie cieplne. Dłuższe oddziaływanie promieniowania podczerwonego na skórę zagraża zdrowiu. Może dojść również do uszkodzenia oczu. Krótkofalowe promieniowanie IR może wywołać zmętnienie soczewki (zaćma elektryczna), a długofalowe narażenie może spowodować spalenie rogówki.

Promieniowanie ultrafioletowe

Promieniowanie UV jest niewidoczne dla człowieka. Niewielkie jego ilości są potrzebne do wytwarzania witaminy D, zbyt duże dawki są jednak szkodliwe. Podczas spawania odpowiada ono za „naświetlanie” oczu i powoduje zapalenia spojówki. Jeśli partie skóry nie są zabezpieczone, w przypadku krótkotrwałych wysokich dawek dochodzi do oparzeń słonecznych. Długotrwale wysokie dawki mogą doprowadzić do nowotworów skóry i zaćmy.

Promieniowanie UV – w zależności od długości fali – dzieli się na trzy kategorie:

• Promieniowanie UV A (320–380 nm) wnika głęboko w skórę. Powoduje opaleniznę i starzenie skóry.
• Promieniowanie UV B (280–320 nm) wnika w górne warstwy skóry. Powoduje oparzenie słoneczne i jest w wysokim stopniu rakotwórcze.
• Promieniowanie UV C (100–280 nm) ma krótkie fale i więcej energii niż promieniowanie UV A i UV B. Naturalne promienie UV C emitowane przez słońce są w dużej części pochłaniane przez atmosferę ziemską. Nie sięga powierzchni Ziemi i dlatego nie stanowi zagrożenia dla ludzi. Jednak wytworzone sztucznie, na przykład podczas spawania, może spowodować oparzenie słoneczne i nowotwory skóry.

Jak skutecznie chronić się przed promieniowaniem UV/IR

Aby zapewnić skuteczną ochronę, całe ciało musi być zabezpieczone przed promieniowaniem łuku elektrycznego. Podstawowa zasada bezpieczeństwa pracy brzmi: „Zagrożenia należy eliminować u źródła”. Jeśli nie jest to wystarczające lub w ogóle niemożliwe, wskazówek dostarcza zasada STOP. Opisuje ona kolejność priorytetów poszczególnych środków ochronnych – tak zwaną hierarchię środków. Jest to jeden z najważniejszych filarów obecnych przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Działania osobiste, takie jak stosowanie środków ochrony indywidualnej (ŚOI), są zawsze na pierwszym miejscu.

Działania zastępcze (Substitution)

Wybór innego procesu spawania

W specjalnych przypadkach spawanie łukowe można zastąpić innymi metodami. Nie stosuje się w nich łuku elektrycznego lub jest on wówczas zasłonięty.

Działania techniczne (Technology)

Osłona ekspozycji łuku elektrycznego

Najlepszym sposobem osłony łuku podczas spawania zautomatyzowanego są komory spawalnicze. Systemy te są wyposażone w obudowy, które w 100% nie dopuszczają promieniowania łuku do personelu spawalniczego.

Oczywiście również te osoby, które znajdują się w pobliżu prac spawalniczych, trzeba zabezpieczyć przed odbiciami promieni i naświetleniem. Dlatego każde stanowisko spawania należy wyposażyć w ochronę wzroku, na przykład czerwone ochronne przysłony/lamele. Takie przysłony pochłaniają promieniowanie w znacznym stopniu i w zależności od stopnia zabarwienia zapewniają nawet kontakt wzrokowy.

O czym nie wszyscy wiedzą: ściany stanowisk spawalniczych nie powinny mieć jasnych kolorów lub być błyszczące. Białe ściany silnie odbijają promieniowanie łuku elektrycznego i dlatego są całkowicie nieodpowiednie.

Działania organizacyjne (Organization)

Ograniczanie oddziaływań niebezpieczeństwa

Ponieważ nawet krótki czas jarzenia łuku elektrycznego jest niebezpieczny dla ludzkiego oka, szybsze spawanie jako ochrona oczu jest praktycznie nieprzydatne. Jednocześnie zmniejsza się czas ekspozycji w przypadku dymu spawalniczego, redukując w ten sposób ryzyko dla zdrowia spawaczy.

Działania osobiste (Person)

Stosowanie środków ochrony indywidualnej

Oprócz pełnego przysłaniania łuku elektrycznego (np. w celach spawalniczych Cobot), który jest najlepszym sposobem do skutecznej ochrony przed promieniowaniem łuku elektrycznego wyróżniamy również środki ochrony indywidualnej przed promieniowaniem UV/IR. Składają się one z reguły z przyłbicy spawalniczej, okularów ochronnych, odzieży ochronnej i rękawic ochronnych.

Przyłbice spawalnicze

Chronią one oczy przed szkodliwymi promieniami i zapobiegają chorobom oczu, takim jak zaćma lub zapalenia spojówek. Występują w różnych wersjach, które chronią nie tylko twarz, lecz również głowę i szyję. W zależności od rodzaju spawania i wymagań ochrony, na rynku dostępne są różne przyłbice spawalnicze.

Pasywne przyłbice spawalnicze mają zainstalowany na stałe filtr ochronny zabezpieczający przed promieniowaniem. Nie ma możliwości regulacji stopnia przyciemnienia, a użytkownicy muszą podnosić przyłbicę przed spawaniem i po.

Automatyczne przyłbice spawalnicze wyróżniają się automatycznym systemem przyciemniania, który na początku spawania aktywuje filtr ochrony, zabezpieczając w ten sposób przed oślepianiem. Przyciemnienie następuje w ułamkach sekund i z reguły można je płynnie ustawić.

Wysokiej jakości przyłbice wykorzystują specjalne filtry UV/IR, które dzięki specjalnym technologiom blokują wszystkie szkodliwe promienie, jednocześnie przepuszczając nieszkodliwe światło widzialne w najlepszej możliwej transmisji. Skutkuje to bardzo szczegółowym odwzorowaniem kolorów, które pozwala nawet rozpoznać proces stapiania, pomagając w ten sposób osiągnąć najwyższą możliwą jakość spawania!

Innowacyjne przyłbice najnowszej generacji są wyposażone w technologię Bluetooth®. Reagują one bezpośrednio przed zajarzeniem łuku elektrycznego – na podstawie sygnału urządzenia spawalniczego.

Ogólnie przyłbice spawalnicze stanowią ważną ochronę przed naświetleniem, promieniowaniem i odpryskami.

Okulary ochronne

Mają specjalne szkła chroniące przed intensywnym promieniowaniem oraz oślepianiem. Różne stopnie ochrony są zawsze podane na szkle. Niektóre z nich mają ochronę boczną, zapobiegającą przedostawaniu się iskier i odprysków spawalniczych.

Odzież ochronna i rękawice ochronne

Aby chronić ludzką skórę dostatecznie przed odpryskami spawalniczymi i promieniowaniem UV, są one obowiązkowe dla spawaczy! Występują w różnych wersjach – wykonane z lekkich materiałów funkcyjnych, a ofertę uzupełniają wysokiej jakości kurtki i rękawice ze skóry, kaptury, chusty na głowę, maski, rękawy spawalnicze i fartuchy.

Oprócz promieniowania łuku elektrycznego spawanie kryje w sobie również inne ryzyka, przed którymi trzeba się chronić. Chcesz sprawdzić jakie? Zajrzyj na naszą stronę internetową i dowiedz się! A jeśli na podstawie wieloletniej codziennej pracy zawodowej technologa spawania i technika użytkowego chcesz się dowiedzieć, do jakich wypadków dochodzi z powodu braku ochrony i jak zmieniły się przez lata kwestie BHP, przeczytaj nasz wywiad!